Televizyon kanalının birinde elektriğin tek devre ile çarpmayacağını bilen biri ile elektriği hiç bilmeyen biri röportaj yapmakta. Elektriği bilen yaptığını o kadar çok abartıyor ki akıllara zarar. Üzerindeki elektriğin otuz bin volt olduğunu söylüyor. İnsan üzerinde otuz bin volt olabilir ama nasıl? Kaç amper gücü var? Örneğin bir televizyonun yüksek gerilim trafosunda veya kaskatında yirmi yirmi beş bin volt vardır. Ama amperi çok düşüktür. Bu nedenle çarpar ama öldürmez. Peki, bir insanı elektrik nasıl öldürür? İşte bu sorunun yanıtını herkesin bilmesi gerekir. İnsan kalbinin üzerinden atmış beş mili amperlik bir akım geçerse o insan ölür. Bazı insanların kalbi daha dayanıklıdır. Bu yüzden biraz daha fazlasına dayanıklı olur ama istisnalar kaideyi bozmaz. Bu nedenle elektrikle ilgili iş yaparken hiçbir şekilde sol el kullanılmamalıdır.
Sunucu elindeki kontrol kalemi ile şov yapıyor. Oysa elindeki kontrol kalemi iki yüz yirmi voltu ve daha düşük gerilimleri göstermek için imal edilmiştir. Üzerinde de bir uyarı vardır. Üç yüz volt diye. Bu maksimum değerdir. Bu voltajdan daha yüksek gerilimde kullanılmaması için uyarıdır. Kontrol kalemi adı üstünde elektriğin var olup olmadığını kontrol etmek içindir. Sanıldığı gibi güvenli bir aygıt değildir. Relüktans etkisini de gerilim gibi algıladığından sağlıklı bilgi vermez.
Telsiz teknisyen kursunda iken motor tamiri kursu da görüyorduk. Zira bazı telsiz cihazları elektriğin olmadığı yerlerde jeneratörle çalıştırıldığından jeneratörü döndüren motorları da tamir etmemizi gerektiriyordu. Buji ve yüksek gerilim bobinini incelerken küçücük bir bobinden on bin voltluk bir gerilim sağlanmış olmasına pek aklım yatmamıştı. Zira o zamana kadar benim tanıdığım elektrik üreticisi bisikletimin altı voltluk dinamosundan ibaretti. Cebimden elektrik kontrol kalemini çıkarıp bujiye dokundurduğumda neye uğradığımı bilemedim. Neyse ki amperi düşük olduğu için canımdan olmadım.
Bu programı izleyen çocukları düşünelim. Nice çocuklar izledikleri uçan adam filmlerinden etkilenip kendilerini uçacağım diye yükseklerden atmadılar mı? Bu programı izleyen çocuklar da o elektriği bilen gibi elektrikle oynamaya kalkarlarsa ne olur? Bırakınız çocukları yetişkinler içinde bile elektriğin çarpması için çift hat gerektiğini bilen ne kadar insan var. O elektrikle şov yapan adam almış kendisini emniyete. Oturmuş ağaç ya da plastik bir tabureye. Ayağında da nemli ya da ıslak olmayan ayakkabılar. Elektriğe karşı tam güvenli bir ortamın içinde. O adamı elektrik çarpar mı? Nasıl ki yüksek gerilim hatlarına konan kuşlar telin üzerindeki elektrikten etkilenmiyorsa o adamın durumu da aynı. Yani o adam da tek telin üzerine tünemiş kuş gibi olduğundan elektrikten etkilenmiyor. Kaldı ki bulunduğu ortam içerisinde otuz bin volt elektriği nerede bulmuş. Olsa olsa üzerindeki elektrik bir televizyonun öldürücü etkisi olmayan yüksek gerilimidir. O yüksek gerilim insanı öldürmez ama temas edenin ayakları toprağa basıyorsa ve ayakkabıları kösele ise feleğini şaşırtır.
Dükkân sahibimin oğlu elektrik mühendisiydi. Bir gün telaşla yanıma geldi. Abi bir pano monte edeceğim ama parçalar yerine denk gelmiyor. Ona bir bakar mısın dedi? Bakayım dedim ve elimdeki işi bırakarak dükkânına gittik. Şemaya ve panoya baktım. Sedat be dedim. Siz üniversiteden nasıl mezun edildiniz? Neden bu elindeki şemanın matbaada ters basıldığını düşünemiyorsun? Olur mu abi dedi. Matbaa bunu nasıl ters basar? Öyle bir basar ki, kendileri bile bilmezler yaptıkları hatayı. Bu şemayı cama daya. Tersine çıkan çizgilerin üzerinden kalemle geçtikten sonra yeni çıkan şemaya göre montajını yaparsın dedim. İki saat sonra yanıma geldi. Gelirken de çay söylemeyi ihmal etmemişti. Yanımdaki sandalyeye oturduktan sonra teşekkür etti. Sen olmasaydın ben bu işin içinden çıkamazdım dedi. Belli ki sizi gerektiği kadar bilgilendirmeden mezun etmişler. O zaman eğitimine benimle devam et dedim. Birincisi çalışırken hiçbir şekilde sol elini kullanmayacaksın. İkincisi çalışırken kesinlikle deri tabanlı ayakkabı giymeyeceksin. Eğer bu iki kurala uymazsan yaşamın tamamen şansa bağlı olur.
Menemen’e döndükten bir süre sonra elektronik parça pazarlamaya başlamıştım. Bu ara Sedat’ın da yanına uğradım. O da nesi? Sedat’ın kolları yanık izleriyle dolu. Nedenini sordum. Bir elektrik motoru ile uğraşırken çarpıldım dedi ve ekledi. Eğer senin bana öğrettiklerin olmasaydı ben bu gün hayatta olmayacaktım. Zira sol elimi kullanmadığım için darbeyi sağ tarafımdan aldım dedi.
Bir elektrik mühendisi bile elektrik akımına kurban olabiliyorsa o şov yapan adamın oyununa gelen çocukların başına neler gelmez? Bu nedenle çocuklarınızın o tür programları izlemelerine fırsat vermeyin. Eğer izlemişlerse onlara elektriğin ne denli öldürücü olduğunu anlatın.
Özcan Nevres
- Tükeniş - Haziran 24, 2016
- İnönü Krom Satmış - Haziran 24, 2016
- Konu Taksim Meydanı Olunca - Haziran 24, 2016