Silivri’de Menemen Sokak adında bir sokak olması beni şaşırttı. Neden Menemen Sokak. O sokakta Menemenli biri mi yaşadı? Yoksa ünlü Menemen yemeğini yapan bir lokantacı veya yemek ustası mıydı o muhitte yaşayan? Bunu ne yazık ki halen öğrenemedim. Aklıma takılan ise o civarda Menemen’den getirtilmiş tuğlalar ile yapılmış tarihi bir bina mı vardı? Zira Menemen’de üretilen tuğlalar ve testiler bir çok yörede kullanılmıştı.
Bergama’da tuğla ile inşa edilmiş tarihi bir bazilika var. Bu binanın inşaatında kullanılan tuğlaların tamamı Menemen’de imal edilmiş. İmal edilen tuğlaların nakli ise ilginç bir yöntem kullanılmış. Menemen ile Bergama arasına birkaç metre ara ile esirler yerleştirilmiş. Tuğlalar elden ele geçirilerek inşaat alanına taşınılmış. Peki, neden Menemen? Menemen’de eski başbakan Adnan Menderes’in de ortak olduğu on Demokrat Parti ileri geleni Egereks adında bir kiremit fabrikası kurmuşlardı. Fabrika inşaatı başlamadan önce fabrikada kullanılacak olan toprak İtalya’ya tahlile gönderilmişti. Tahlil sonucunda kiremit yapımına elverişli, dünyada bir emsali olmayan en mükemmel toprak olduğu bildirilmişti.
Mimar Sinan’ın Edirne’de inşa ettiği Selimiye camisinin kubbesinde Menemen’de imal edilen testiler kullanılmıştı. Neden Menemen testisi kullanılmıştır? Menemen’in Ormanbağları mevkiinde bulunan geniş bir alan testi yapımına uygun olan çok geniş bir arazi vardır. Bu ovanın kilinden imal edilen testiler çok ince imal edilmesine rağmen çok sağlamdılar. Bu incelik özelliği hem testinin çok hafif olmasını, hem de testinin içine doldurulan suyun terleme yüzünden suyu çok iyi soğutmasını da sağlıyordu.
Bin dokuz yüz seksen askeri darbesinde Netekim paşanın talimatıyla tarım arazilerinden her ne için olursa olsun toprak alımları yasaklanmıştı. Turgutlu’daki sıra, sıra tuğla fabrikaları tarım alanlarından aldıkları topraklarla verimli arazilere büyük zarar veriyordu. Peki, yasaklandı da ne oldu. Bazı uyanıklar tarla balıkçılığı yapacağım diyerek ruhsat almışlar ve tarlalarının üst kısmındaki topraklar tuğla ve testi imalatçılarına satmışlardı. Amaç tarla balıkçılığı olmadığı için de geride işe yaramaz çukurlar kalmıştı. Toprak alımı yasaklandıktan sonra Egereks ayakta kalmayı başaramamıştı. Testi imalatçılarının bir kısmı güç koşullara rağmen üretimlerini İngiltere’nin iyi bir alıcı olması sayesinde imalata devam etmektedirler.
Menemen’den söz etmişken İzmir’in en küçük ilçesi Karaburun sakinlerinin bir sözünü aktarmayı gerekli gördüm. Karaburunlular arazilerinin çok taşlı olması yüzünden diyorlar ki Tanrı toprağı Menemen ovasına elemiş. Çakılını da Karaburun’a atmış. Doğrudur. Koskoca Menemen ovasında küçük bir taş parçasına bile rastlayamazsınız. Gediz nehrinin taşıdığı alüvyonlarla oluşan ova humuslar sayesinde çok verimli olmasına neden olmuştur. Asarlık çayının oluşturduğu ova da ise toprak çok kayırlı ve süzek bir yapıya sahiptir. Yani mandalina tarımı için en ideal olan topraklar. Menemen ovası alüvyonlarla oluştuğu için her türlü tarımın yapılmasına uygundur. Ne yazık ki bu Türkiye’nin en büyük ve verimli ovası olan Menemen ovası da Aliağa Çakmaklı’da kurulan demir fabrikaları ve elektrik santralleri yüzünden can çekişmektedir. Hesapsız yapılan yatırımların neden olduğu zararlar getirisinden çok fazladır. Ne yazık ki Menemen ovası Trakya arazileri gibi heder olup gitmektedir.
Özcan Nevres
- Tükeniş - Haziran 24, 2016
- İnönü Krom Satmış - Haziran 24, 2016
- Konu Taksim Meydanı Olunca - Haziran 24, 2016